Công viên Sinh thái, đó là tên gọi thân quen của người dân khu vực phường Bách Quang, thị xã Sông Công (tỉnh Thái Nguyên), khi nói về Trạm Xử lý nước thải sinh hoạt và cải tạo cảnh quan môi trường được Trung tâm Tư vấn và Công nghệ môi trường (Tổng cục Môi trường) triển khai tại địa phương.

Khuôn viên Trạm Xử lý nước thải sinh hoạt và cải tạo cảnh quan môi trường tại phường Bách Quang, thị xã Sông Công (tỉnh Thái Nguyên).

Khi công trình đi vào hoạt động, bên cạnh việc một khối lượng lớn nước thải sinh hoạt được xử lý bằng công nghệ mới, cải thiện môi trường sống, công trình còn có khuôn viên đẹp, cùng một khu vui chơi, thư giãn cho người dân sau những giờ lao động vất vả.

Con đường được trải bê-tông sạch sẽ, ôm lấy những triền cỏ xanh mơn mởn. Những bông hoa dong riềng sắc đỏ, lung linh trong ánh nắng vàng óng ả của một chiều đầu hạ. Dòng nước trong vắt, uốn lượn chảy đều đều trong lòng suối nhân tạo sau khi đã đi qua bể phân phối chảy về các hồ sinh thái trước khi được xả thẳng ra môi trường chung quanh, Giám đốc Trung tâm Tư vấn và Công nghệ môi trường TS Nguyễn Đức Toàn, vừa đi, vừa chia sẻ với chúng tôi: Ở Việt Nam hiện nay, phần lớn nước thải sinh hoạt ở các khu dân cư đô thị, ven đô và khu vực nông thôn đều chưa được xử lý đúng quy cách.

Nước thải từ các khu vệ sinh mới chỉ được xử lý sơ bộ tại các bể tự hoại, chất lượng chưa đạt yêu cầu đã xả ra môi trường. Đây là nguyên nhân góp phần làm ô nhiễm môi trường, ảnh hưởng sức khỏe của người dân.

Trước thực trạng nêu trên, Dự án "Khắc phục ô nhiễm, cải tạo cảnh quan môi trường lưu vực sông Cầu bằng việc xử lý nước thải sinh hoạt theo công nghệ lọc kỵ khí kết hợp bãi lọc ngầm trồng cây" do Tổng cục Môi trường làm chủ đầu tư, sau khi đi vào vận hành sẽ đáp ứng mục tiêu là xử lý nước thải sinh hoạt bằng công nghệ thân thiện với môi trường, tiết kiệm chi phí vận hành, vừa xử lý nước thải, vừa phục vụ cảnh quan môi trường của khu vực. 

Xuất phát từ quan điểm đó, trung tâm đã đề xuất xây dựng mô hình Trạm Xử lý nước thải sinh hoạt và cải tạo cảnh quan môi trường, tại phường Bách Quang, thị xã Sông Công (tỉnh Thái Nguyên), có diện tích hơn 5.000 m 2 , bằng công nghệ kỵ khí kết hợp với xử lý bậc ba bằng hệ thống bãi lọc ngầm nhân tạo, với hơn mười hạng mục công trình phụ trợ.

Về quy trình thiết kế, vận hành, TS Nguyễn Đức Toàn cho biết: Trạm hoạt động chủ yếu theo nguyên tắc tự chảy, nước thải từ hệ thống thu gom qua hố ga tự chảy vào hệ thống xử lý.

Chức năng của hố ga này là tách nước mưa và nước thải. Nếu trong điều kiện thời tiết bình thường, nước thải sẽ qua hố ga đi vào hệ thống xử lý. Khi trời mưa, lượng nước mưa nhiều vượt quá sức tải của hố ga, lúc đó áp lực của bề mặt nước, nước thải đã được pha loãng bởi nước mưa sẽ tự tràn ra bãi lọc trồng cây ven suối, hỗn hợp nước thải và nước mưa còn lại sẽ đi vào hệ thống xử lý. 

Sau đó, nước thải tiếp tục được đi qua song chắn rác và bể lắng cát, tại đây rác thải được loại bỏ, các phần tử cát có đường kính lớn hơn 0,2 mm sẽ được giữ lại để tránh gây cản trở cho quá trình phân hủy sinh học các chất hữu cơ tại các công trình xử lý tiếp theo. Sau đó tiếp tục đi vào bể kỵ khí, theo nguyên tắc lắng và phân hủy sinh học kỵ khí nước thải đi theo đường dích dắc nhờ các ống PVC hướng dòng đặt trong bể, hướng dòng nước chuyển động lên và xuống. 

Khi nước thải chuyển động từ dưới lên trên, nó sẽ đi xuyên qua lớp bùn đáy bể. Các vi khuẩn kỵ khí có rất nhiều trong lớp bùn cặn đáy bể, sẽ hấp thụ, phân hủy các chất hữu cơ có trong nước thải, đồng thời cặn cũng được giữ lại và phân hủy.

Nước thải đầu ra của bệ lọc kỵ khí tiếp tục được qua trạm bơm và bơm lên bể phân phối một, tại đây một số cặn lơ lửng lắng lại, ngoài ra bể còn làm nhiệm vụ cho nước được tiếp xúc với không khí, tăng cường ô-xi cho nước. 

Sau khi được tăng cường ô-xi, nước thải được tự chảy sang bể phân phối hai, bể phân phối hai đóng vai trò điều hòa và phân phối nước xuống máng tràn bậc thang và được xáo trộn ở đây nhằm tiếp tục tăng cường ô-xi trong không khí vào trong nước thải trước khi được thu vào hệ thống ống phân phối nước vào bãi lọc ngầm trồng cây. 

Các loại cây trồng trong bãi lọc được sử dụng ở đây là cây sậy và cây dong riềng... Sau khi nước thải xử lý tại bãi lọc ngầm được dẫn qua hệ thống ao sinh thái trước khi ra nguồn tiếp nhận. 

Tại các ao sinh thái thả bèo có tác dụng xử lý bổ sung cho các công trình xử lý sinh học phía trước và điều hòa nước thải làm tăng cường hiệu quả, tính ổn định, an toàn cho hệ thống xử lý trước khi xả thải ra ngoài môi trường chung quanh. Điều đáng mừng, sau gần một năm đi vào hoạt động, Trung tâm đã tiến hành lấy mẫu và phân tích chất lượng nước thải đầu vào, đầu ra sau xử lý của hệ thống.

Kết quả cho thấy, các chỉ tiêu phân tích đều đạt, hoặc nằm dưới hạn cho phép của QCVN 14:2008/BTNMT (Quy định đánh giá tối đa trong nước thải sinh hoạt khi thải vào các nguồn nước không dùng cho mục đích cấp nước sinh hoạt).

Thứ trưởng Tài nguyên và Môi trường Bùi Cách Tuyến cho rằng: Với tổng kinh phí đầu tư 3,79 tỷ đồng; lưu lượng xử lý 750 m 3 /ngày đêm của trạm. Nếu so sánh với mặt bằng chung, khi xử lý một mét khối nước bằng các công nghệ khác chi phí từ 10 đến 15 triệu đồng/m 3 . 

Với phương pháp xử lý nước thải này, mức chi phí rơi vào khoảng năm triệu đồng/m 3 , đây là giải pháp xử lý nước thải chi phí thấp, phù hợp điều kiện của nhiều địa phương hiện nay. 

Điều quan trọng nhất, khi công trình đi vào hoạt động, một lượng lớn nước thải của phường Bách Quang được xử lý, góp phần cải thiện môi trường nước, giảm thiểu ô nhiễm, hạn chế lây lan bệnh tật, hạn chế suy giảm chất lượng môi trường tự nhiên và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Đồng thời, với thiết kế hài hòa với thiên nhiên và sinh thái, sử dụng nhiều loại thực vật để xử lý nước thải. Hệ thống cây xanh, tiểu cảnh được bố trí xen kẽ theo trạm xử lý đã tạo ra một khu công viên sinh thái nhỏ, vừa có tác dụng cải tạo cảnh quan môi trường khu vực, vừa là địa điểm vui chơi giải trí cho người dân. Qua đó có tác dụng tuyên truyền, vận động người dân có ý thức bảo vệ môi trường và gìn giữ môi trường sống của mình tại các khu dân cư...

Nguồn Trung Tuyến (Nhân dân)