Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Hải Dương, nguyên nhân ô nhiễm nguồn nước hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải chủ yếu do xả nước thải chưa qua xử lý hoặc xử lý chưa đạt yêu cầu vào hệ thống.

Trong đó có nước thải từ các khu vực thượng nguồn thuộc TP Hà Nội và tỉnh Hưng Yên, đặc biệt là nguồn ô nhiễm kênh tiêu Cầu Bây (đổ ra sông Kim Sơn) thuộc quận Long Biên, huyện Gia Lâm (TP Hà Nội). Nước thải của các cơ sở sản xuất, kinh doanh, các khu, cụm công nghiệp, làng nghề, bệnh viện, nước thải sinh hoạt của các khu đô thị, dân cư tập trung của các xã, phường, thị trấn trong lưu vực thải trực tiếp hoặc gián tiếp vào hệ thống. Cùng với đó là hiện tượng suy kiệt nguồn nước. Nguồn nước sông Hồng từ tháng 12 năm trước đến tháng 4 năm sau thấp hơn so với thiết kế nên hầu hết thời gian này hệ thống phải giữ nước để phục vụ tưới, rất hiếm có điều kiện để thay nước cho hệ thống.

Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã đề xuất nhiều giải pháp giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường trên hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải. Giải pháp trước mắt là sở tiếp tục phối hợp với Công ty TNHH một thành viên Khai thác công trình thủy lợi Bắc Hưng Hải, các địa phương, đơn vị có liên quan trong hệ thống thống nhất vận hành điều tiết, thau rửa, thay nước cho hệ thống Bắc Hưng Hải khi điều kiện cho phép. Đôn đốc, nâng cao vai trò, trách nhiệm của các tổ chức khai thác công trình thủy lợi trên địa bàn trong việc tăng cường phát hiện sớm, có biện pháp ngăn chặn kịp thời, kiến nghị và phối hợp xử lý các vi phạm công trình thủy lợi, vi phạm xả nước thải vào hệ thống. Đôn đốc tăng cường trách nhiệm của chính quyền cấp huyện, cấp xã trong việc ngăn chặn, xử lý kịp thời hành vi vi phạm trong phạm vi bảo vệ công trình thủy lợi và quản lý an toàn công trình thủy lợi trên địa bàn, kiên quyết xử lý nghiêm các vi phạm theo quy định của pháp luật, không để vi phạm tồn đọng, tái vi phạm.

Hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải bao gồm 232km kênh trục và gần 500km bờ kênh, đảm bảo tưới cho 110.000ha đất canh tác, tạo nguồn cấp nước phục vụ chăn nuôi gia súc, gia cầm, nuôi trồng thủy sản 12.000ha; tiêu nước, chống ngập úng cho diện tích 192.045ha để bảo vệ dân sinh, sản xuất ở nhiều địa phương thuộc 4 tỉnh, thành phố: Hải Dương, Hà Nội, Hưng Yên và Bắc Ninh.

Nhiệm vụ của hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải Quan trọng là vậy, nhưng theo báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường, tổng lượng nước xả vào hệ thống Bắc Hưng Hải năm 2022 khoảng 439.000 m3/ngày đêm. Trong đó, nước thải sinh hoạt khoảng 317.300 m3/ngày đêm, hầu hết chưa qua xử lý. Nước thải từ các khu công nghiệp khoảng 71.155 m3/ngày đêm đều được thu gom, xử lý tập trung. Nước thải từ các cụm công nghiệp, làng nghề, cơ sở sản xuất, kinh doanh dịch vụ bên khu, cụm công nghiệp, làng nghề, cơ sở chăn nuôi, hầu hết đều xả trực tiếp ra hệ thống Bắc Hưng Hải.

Trong giai đoạn 2018 - 2022, các cơ quan quản lý nhà nước về môi trường đã kiểm tra 835 cơ sở xả nước thải ra hệ thống Bắc Hưng Hải, xử phạt 427 cơ sở với tổng số tiền khoảng 25,7 tỷ đồng.

Từ năm 2022 đến nay, lực lượng Công an đã tổ chức 6 đợt cao điểm kiểm tra, xử lý 562 vụ vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường trên hệ thống Bắc Hưng Hải với tổng số tiền 19,2 tỷ đồng; lập danh sách 405 điểm xả nước thải chính với lưu lượng 5 m3/ngày đêm trở lên; lập hồ sơ quản lý, theo dõi 61 cơ sở có nguồn nước thải lớn hoặc gây ô nhiễm môi trường.

Việt Phương