Trong những năm qua, công tác quy hoạch xây dựng, quy hoạch đô thị nói chung, thực hiện các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật ngành xây dựng nói riêng, được thực hiện dựa trên các quy định pháp luật có liên quan như Luật Quy hoạch đô thị(1), Luật Xây dựng(2), Nghị quyết về phân loại đô thị(3); Luật Quy hoạch; Luật tiêu chuẩn và quy chuẩn kỹ thuật(4), các Quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật về xây dựng và các quy định pháp luật khác có liên quan.

Hệ thống quy chuẩn, tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam luôn gắn liền với ngành xây dựng và đã đáp ứng cơ bản các yêu cầu phát triển của ngành(5). Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện đã nảy sinh những bất cập như mức bao phủ còn mỏng, chưa phù hợp, chưa theo kịp sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ xây dựng được du nhập và đang áp dụng tại Việt Nam hiện nay(6),  chưa đáp ứng yêu cầu của giai đoạn phát triển và tình hình mới, ứng phó với biến đổi khí hậu và phòng, chống thiên tai. Vì vậy, Thủ tướng Chính phủ đã yêu cầu Bộ Xây dựng rà soát quy chuẩn, tiêu chuẩn về thoát nước của các đô thị, khu dân cư trong điều kiện tác động của BĐKH, chỉ đạo các địa phương rà soát quy hoạch hệ thống tiêu thoát nước tại các đô thị và triển khai các phương án, giải pháp khắc phục tình trạng ngập úng khi mưa(7). Tiếp đến, ngày 09/02/2018, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật xây dựng, trong đó xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp thực hiện từ nay đến năm 2021 và năm 2030(8). 

Do đó, việc đánh giá các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật xây dựng, đánh giá các vấn đề còn tồn tại là cơ sở đề xuất các nội dung cần điều chỉnh là rất cần thiết. Tuy nhiên, trong phạm vi liên quan đến thoát nước đô thị, Báo cáo này chỉ tập trung đánh giá một số nội dung chính của Tiêu chuẩn quốc gia (TCVN 7957:2008) về Thoát nước - Mạng lưới và công trình bên ngoài -Tiêu chuẩn thiết kế và Quy chuẩn xây dựng Việt Nam (QCVN: 01/2008/BXD) về Quy hoạch Xây dựng. 

Hệ Tiêu chuẩn xây dựng Việt Nam được sử dụng rộng rãi trong các ngành xây dựng, giao thông vận tải, thủy lợi…với tổng số trên 1.200 tiêu chuẩn(14). 

TCVN 7957:2008 về Thoát nước – Mạng lưới và công trình bên ngoài - Tiêu chuẩn thiết kế.

TCVN 7957 do Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ ban hành theo Quyết định số 2934/QĐ-BKHCN ngày 30/12/2008(15). Theo quy định của QCVN: 01/2008/BXD, hệ thống thoát nước là một trong những hệ thống thuộc hạ tầng kỹ thuật đô thị(16). 

TCVN 7957:2008 áp dụng để thiết kế xây dựng mới hoặc cải tạo, mở rộng và nâng cấp các hệ thống thoát nước (mạng lưới thoát nước và công trình bên ngoài) của các đô thị, khu dân cư và khu công nghiệp. 

Tiêu chuẩn này quy định về tiêu chuẩn thải nước và tính toán thủy lực mạng lưới thoát nước; sơ đồ và hệ thống thoát nước; mạng lưới thoát nước và các công trình trên mạng lưới; trạm bơm nước thải và trạm bơm không khí; cac công trình xử lý nước thải; hệ thống thoát nước và khu vực nhỏ; đặc điểm thiết các công trình xử lý của hệ thống thoát nước chung và hệ thống thoát nước nửa riêng; trang bị điện, kiểm soát công nghệ, tự động hóa và điều khiển; những yêu cầu cần bổ sung đối với hệ thống thoát nước xây dựng ở những khu vực đặc biệt.

Ngoài ra, khi thiết kế các hệ thống thoát nước còn phải tuân theo các quy chuẩn và tiêu chuẩn liên quan khác đã được Nhà nước ban hành. 

Xem xét một số vấn đề đối với TCVN 7957:2008.

1) Một số quy định chưa theo kịp sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ xây dựng được du nhập vào và đang áp dụng ở Việt Nam hiện nay.(39)  

Một số công nghệ thoát nước và xử lý nước thải mới đã và sẽ được ứng dụng tại các đô thị trên Thế giới cũng như ở Việt Nam nhưng chưa được đề cập đến trong TCVN 7957:2008 như: giải pháp thoát nước bền vững (SUDS), xử lý nước thải phi tập trung, giải pháp thiết kế hợp khối và tích hợp, các công trình XLNT bậc 3 và xử lý triệt để, các công trình theo công nghệ nước ngoài đã chuyển giao vào Việt Nam qua các dự án ODA như: SBR cải tiến, kênh oxy hóa cải tiến, aeroten hệ AO, hồ sinh học cấp khí cưỡng bức, bể lọc sinh học giá thể dính bám dạng tấm và dạng khối, bể MBBR, bể MBR,...(40)

2) Hệ thống các tiêu chuẩn nên các tiêu chuẩn liên quan đến quy hoạch đến quy hoạch, phát triển đô thị, trong đó có TCVN 7957/2008, phần lớn dựa trên nền tảng các nước XHCN như Liên xô (trước đây), Liên bang Nga ngày nay, Trung quốc hay một số nước Đông Âu như Bungari(41). Bên cạnh đó, những thay đổi trong cơ chế, chính sách quản lý quy hoạch, đất đai đã làm cho nội dung của một số tiêu chuẩn có liên quan không còn phù hợp, cần phải soát xét, bổ sung hoặc thay thế. 

Một số đề xuất phù hợp với thực tế 

Việc thực hiện QCVN: 01/2008 và TCVN 7957:2008 bên cạnh việc thực hiện các quy định của bản thân hai QCVN, TCVN này còn phải thực hiện theo các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật xây dựng khác có liên quan. Nên bên cạnh việc phải sửa đổi các quy định của các TCVN và QCVN này còn cần phải rà soát, sửa đổi các tiêu chuẩn, quy chuẩn xây dựng khác trong hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn của ngành xây dựng, cụ thể là: 

Tổ chức thực hiện một cách hiệu quả và đúng kế hoạch “Đề án hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật ngành xây dựng”. Kết quả của Đề án sẽ góp phần giải quyết một cách đầy đủ các bất cập hiện nay về hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn nói chung, đối với TCVN 7957/2008 

Trích: Hiệp hội Cấp thoát nước